Kolejne orzeczenie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) z 3 maja 2024 r. (sprawa C-348/23), utrzymuje korzystną dla kredytobiorców linię orzeczniczą, wyrażoną w wyroku TSUE z 7 grudnia 2023 r. (C-140/22).
Orzeczenie TSUE w sprawie zwrotu niezależnego świadczenia - w ostatnim czasie Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej ponownie pochylał się nad sprawami kredytów zawierających klauzule waloryzacyjne i przeliczeniowe powiązane z walutą obcą. W niniejszym wpisie blogowym szczegółowo analizujemy postanowienie TSUE z 3 maja 2024 r. (sprawa o sygn. C-348/23), dotyczące kwestii zwrotu nienależnego świadczenia, istotne dla wszystkich osób posiadających tzw. kredyty frankowe. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej po raz kolejny jednoznacznie i konsekwentnie stanął po stronie kredytobiorców-konsumentów.
Orzeczenie TSUE z maja 2024 r.
Komentowane orzeczenie TSUE zapadło na kanwie sporu konsumentów przeciwko bankowi BNP Paribas Polska S.A. W omawianej sprawie, sąd krajowy zwrócił uwagę na prezentowane w polskim porządku prawnym stanowisko, w myśl którego - dopóki konsument nie złoży sformalizowanego oświadczenia lub nie potwierdzi, że zgadza się na utrzymanie nieuczciwego warunku, żadna ze stron – ani konsument-kredytobiorca, ani bank-kredytodawca, nie może skutecznie domagać się zwrotu nienależnego świadczenia.
Zdaniem polskiego sądu takie stanowisko znacząco ogranicza zakres ochrony przyznanej konsumentom. Dostrzeżono, że konsument, który nie złożył sformalizowanego oświadczenia, nie będzie w stanie uzyskać ochrony prawnej, obejmującej zwrot nienależnego świadczenia, pomimo zawarcia nieuczciwych warunków w umowie, w której jest stroną. Dodatkowo, nierzadko zdarzała się sytuacja, w której sądy krajowe uzależniały wymagalność wierzytelności konsumenta właśnie od złożenia takiego oświadczenia.
We wspomnianym orzeczeniu Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w sprawie zwrotu niezależnego świadczenia zwrócono również uwagę, że niektóre sądy krajowe odrzucają sformalizowane oświadczenia kredytobiorców, argumentując, że nie odpowiadają one konkretnemu modelowi, podczas gdy model ten różni się w poszczególnych sądach.
Niewątpliwe taka praktyka znacząco osłabia odstraszający skutek prawodawstwa unijnego oraz zachęca przedsiębiorców do kwestionowania roszczeń konsumentów (zarówno na etapie przedsądowym, jak i sądowym), a konsumentów nie tylko zniechęca do dochodzenia swoich praw przed sądem, ale w praktyce – znacznie im to dochodzenie swoich praw utrudnia.
Kluczowe aspekty nowego orzeczenia TSUE w sprawie kredytów frankowych
Rozpatrując niniejszą sprawę Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej podkreślił, że konsument korzysta z wysokiego poziomu ochrony przewidzianego w Dyrektywie 93/13, której przepisy nie mogą być zawieszone albo uzależnione od spełnienia przesłanek przewidzianych przez prawo krajowe lub wynikających z orzecznictwa krajowego.
Tym samym, roszczenia konsumenta nie mogą być uzależnione od spełnienia przez niego warunku zawieszającego, który miałby polegać na złożeniu przed sądem krajowym oświadczenia, w którym konsument wskaże:
- po pierwsze, że nie wyraża zgody na utrzymanie niedozwolonych postanowień;
- po drugie, że jest świadomy, że nieważność postanowień umowy pociąga za sobą stwierdzenie nieważności umowy;
- po trzecie, że wyraża zgodę na stwierdzenie nieważności tej umowy.
Praktyczne skutki wyroku dla kredytobiorców: co zmienia się w kwestii zwrotu nienależnego świadczenia?
Konsumenci w sporach z przedsiębiorcami, zwłaszcza tak dużymi jak banki, zawsze są słabszą stroną stosunku prawnego. Jako praktyków, którzy od wielu lat z sukcesami reprezentują kredytobiorców w sporach dotyczących kredytów frankowych, ale i innych sporach z instytucjami finansowymi, niezmiernie nas cieszy, że Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej ponownie stanął po stronie kredytobiorców-konsumentów. Komentowane orzeczenie TSUE w sprawie zwrotu niezależnego świadczenia stanowi rozwinięcie i potwierdzenie stanowiska wyrażonego w wyroku TSUE z 7 grudnia 2023 r. (C-140/22), co dodatkowo ugruntowuje pro-konsumencką linię orzeczniczą.
Wpływ powyższych orzeczeń TSUE dostrzegamy również w naszej codziennej praktyce zawodowej. Owszem, sądy nadal odbierają tego typu oświadczenia od kredytobiorców, jednakże złożenie tego oświadczenia nie przekłada się na datę wymagalności roszczenia konsumenta oraz roszczenie o odsetki. Co więcej, obserwujemy że polskie sądy krajowe coraz częściej zasądzają na rzecz kredytobiorców odsetki liczone od dnia wskazanego w wezwaniu do zapłaty skierowanemu przeciwko bankowi.
Skutki wyroku TSUE dla frankowiczów
Spory obejmujące kredyty waloryzowane kursami walut obcych, w tym unieważnienie kredytu frankowego, rozliczenie kredytu frankowego czy zwrot nienależnego świadczenia, nadal budzą wiele wątpliwości, szczególnie co do wzajemnych rozliczeń stron, roszczeń podnoszonych przez banki oraz terminu ich przedawnienia.
Pomimo coraz bardziej prokonsumenckiej linii orzeczniczej, postępowanie sądowe o unieważnienie umowy stanowi wieloletni, nierzadko skomplikowany proces, który wymaga odpowiedniej wiedzy, praktycznego doświadczenia i znajomości bieżącego orzecznictwa sądów krajowych, jak i Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, które w sprawach dotyczących kredytów frankowych stale się rozrasta.
W ramach Kancelarii posiadamy zespół doświadczonych prawników, którzy przeanalizują posiadaną umowę kredytową, przedstawią możliwe scenariusze postępowania, a także doradzą i pomogą w prowadzeniu sprawy przeciwko bankowi, jak i z powództwa banku. Zachęcamy do kontaktu, a także do zapoznania się z przykładami naszych sukcesów w sprawach dotyczących m.in. kredytów walutowych.
