Nowe orzeczenie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej - co zmienia w sprawach frankowych?

Komentowane orzeczenie wydane zostało na skutek pytań prejudycjalnych zadanych przez Sąd Rejonowy dla Warszawy – Śródmieścia w Warszawie. W swoim zapytaniu zwrócił on m.in. uwagę na wykształcony w polskim orzecznictwie pogląd, zgodnie z którym sąd uzależnia unieważnienie umowy od złożenia przez konsumenta sformalizowanego oświadczenia. Według tej koncepcji to konsument świadomy skutków nieważności umowy oświadcza, że nie wyraża zgody na utrzymanie niedozwolonych postanowień umownych w mocy i domaga się uznania umowy za nieważną. W praktyce więc sądy wymagały, aby oświadczenie takie składane było przez kredytobiorcę w toku rozprawy. Nierzadko też sądy uznawały tą datę jako początkowy termin naliczania odsetek od żądań kredytobiorców czy początkowy termin przedawnienia roszczeń banku. Sąd Rejonowy zwrócił uwagę, że taka koncepcja stanowi nieuprawnione uprzywilejowanie przedsiębiorcy. Słusznie dostrzegł także, iż z dotychczasowego dorobku orzecznictwa TSUE wynika, że nieuczciwy warunek umowny należy uznać za nigdy nieistniejący. Tym samym uzależnienie stwierdzenia nieważności umowy od oświadczenia wiedzy konsumenta jest sprzeczne z normami unijnymi.

W swoim orzeczeniu TSUE w zasadzie zgodził się z argumentami przedstawionymi przez Sąd Rejonowy dla Warszawy – Śródmieścia w Warszawie. Co kluczowe, Trybunał podkreślił, że nieuczciwe warunki nie są wiążące dla konsumentów i to obowiązkiem sądu krajowego jest zbadanie z urzędu, czy dane postanowienia umowne mają charakter nieuczciwy. Wyeliminowanie nieuczciwych postanowień umownych przez sąd krajowy może się odbyć nawet w przypadku niestawiennictwa konsumenta przed sądem. Podkreślono, że zadaniem sądu krajowego jest przywrócenie równowagi kontraktowej pomiędzy konsumentem a przedsiębiorcą. Tym samym zasady płynące z Dyrektywy 93/13 sprzeciwiają się obecnej wykładni prawa polskiego, zgodnie z którą konsument, w celu dochodzenia swoich praw, był zobowiązany do złożenia przed sądem sformalizowanego oświadczenia. TSUE zaakcentował, że taki wymóg podważa odstraszający charakter norm unijnych i zachęca przedsiębiorców (tu banki) do odrzucania pozasądowych żądań konsumentów (m.in. wezwań do zapłaty).

W analizowanym orzeczeniu Trybunał podkreślił również, że kredytobiorca ma prawo domagać się zwrotu od banku wszelkich świadczeń uiszczonych na rzecz nieważnej umowy kredytu (w tym uiszczonych rat kapitałowo-odsetkowych, prowizji czy składek ubezpieczeniowych). Jednocześnie bank nie ma prawa żądać od konsumenta jakiejkolwiek rekompensaty wykraczającej poza zwrot wypłaconego kapitału.

Choć od omawianego wyroku minęło dopiero kilka dni, to już dostrzegliśmy jego pozytywny wpływ w sprawach, w których jesteśmy pełnomocnikami kredytobiorców. Mamy również nadzieję, że komentowane orzeczenie zniechęci ostatecznie banki do formułowania coraz nowszych żądań, stanowiących de facto formę rekompensaty za możliwość korzystania przez kredytobiorców z kwoty wypłaconego kapitału.

Zawarliście Państwo umowę o kredyt powiązany z walutą obcą i zastanawiacie się, czy zawiera ona postanowienia niedozwolone? Z chęcią pomożemy Państwu w analizie umowy oraz ewentualnych roszczeń względem banku. Warto pamiętać, że pomimo tożsamej treści umowy, sytuacja każdego kredytobiorcy winna być oceniana indywidualnie. Nierzadko okoliczności towarzyszące zawarciu umowy, bądź pojawiające się już w toku jej wykonywania, determinują dalszą strategię procesową. Zachęcamy do kontaktu!