
Wybierając prowadzenie działalności w formie spółki jawnej, warto przeanalizować zasady odpowiedzialności majątkowej, ponoszonej przez wspólników.
Decyzja o założeniu spółki jawnej niesie za sobą istotne konsekwencje prawne, zwłaszcza w zakresie odpowiedzialności wspólników za jej zobowiązania. Odpowiedzialność w spółce jawnej jest osobista, nieograniczona, solidarna i subsydiarna. Wspólnicy ponoszą odpowiedzialność za długi spółki jawnej także po wystąpieniu ze spółki oraz po jej rozwiązaniu i wykreśleniu z rejestru. Co więcej, osoby, które przystępują do spółki jawnej, odpowiadają za zobowiązania powstałe przed ich dołączeniem do grona wspólników.
Kiedy i w jakim zakresie wspólnik odpowiada za długi spółki jawnej?
Odpowiedzialność w spółce jawnej została określona w art. 22 § 2 oraz art. 31 ustawy z dnia 15 września 2000 r. – Kodeks spółek handlowych (Dz. U. z 2024 r. poz. 18 t.j.; dalej: KSH).
Każdy wspólnik odpowiada za zobowiązania spółki bez ograniczenia całym swoim majątkiem, solidarnie z pozostałymi wspólnikami oraz ze spółką.
Solidarna odpowiedzialność wspólników spółki jawnej oznacza, że wierzyciel spółki jawnej ma prawo żądać spłaty długu od wszystkich wspólników łącznie, od kilku z nich, a nawet od jednego wspólnika.
Ponadto, wierzyciel spółki może prowadzić egzekucję z majątku wspólnika w przypadku, gdy egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna (odpowiedzialność subsydiarna wspólników) i może wnieść pozew przeciwko wspólnikowi, zanim egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna. Wspólnik (dłużnik), który spełni świadczenie, może żądać zwrotu w odpowiednich częściach od pozostałych wspólników (współdłużników).
W związku z powyższym, odpowiedzialność wspólnika spółki jawnej jest osobista, nieograniczona, solidarna i subsydiarna, a odpowiedzialność za długi spółki jawnej nie może zostać skutecznie ograniczona ani wyłączona wobec osób trzecich.
Praktyczne sposoby ograniczenia odpowiedzialności wspólnika
Zakres odpowiedzialności wspólnika spółki jawnej jest jednoznacznie określony w przepisach KSH, jednakże istnieją mechanizmy pozwalające na zarządzanie ryzykiem związanym z tą odpowiedzialnością. Chociaż wspólnicy nie mogą skutecznie zmieniać kodeksowych zasad odpowiedzialności wobec osób trzecich (wierzycieli), to mają możliwość ustalenia wewnętrznych zasad podziału odpowiedzialności między sobą. Umowa spółki jawnej może przewidywać, którzy wspólnicy poniosą większy ciężar odpowiedzialności za długi spółki jawnej w przypadku jej niewypłacalności.
Takie wewnętrzne ustalenia mogą pomóc w równoważeniu odpowiedzialności między wspólnikami, ale nie wpływają na uprawnienia wierzycieli, którzy nadal będą mogli dochodzić swoich roszczeń od każdego ze wspólników solidarnie.
Dodatkowo, wspólnicy mogą podjąć inne działania mające na celu ograniczenie ryzyka osobistej odpowiedzialności, takie jak, np.:
- wykupienie polis ubezpieczeniowych;
- wdrożenie systemu monitoringu sytuacji finansowej spółki;
- czy odpowiednie zarządzanie długami spółki.
Co w sytuacji, gdy wierzyciel wystąpi ze swoim roszczeniem na drogę sądową?
Warto pamiętać, że wierzyciel spółki ma kilka możliwości pociągnięcia wspólników do odpowiedzialności. Wierzyciel może:
- w jednym postępowaniu pozwać spółkę i jej wspólników,
- w jednym postępowaniu pozwać spółkę, a w kolejnym jej wspólników,
- pozwać samą spółkę i rozciągnąć klauzulę wykonalności na wspólników.
Niezależnie od obranej przez wierzyciela ścieżki wspólnik spółki jawnej może podjąć stosowną obronę. W przypadku pozwania wyłącznie spółki, wspólnicy mogą wstąpić do procesu w charakterze interwenientów ubocznych. Wspólnicy mogą powoływać się wówczas na zarzuty przysługujące spółce względem wierzyciela, w tym np. zarzuty przedawnienia, potrącenia, spełnienia świadczenia, wad oświadczeń woli czy nadużycia przez wierzyciela prawa podmiotowego. W sytuacji nadania klauzuli wykonalności – na mocy art. 778¹ Kodeksu postępowania cywilnego wspólnicy mogą wnieść zażalenie na to postanowienie bądź wystąpić z powództwem przeciwegzekucyjnym, podnosząc w szczególności niewykazanie bezskuteczności egzekucji przeciwko spółce.
Ryzyka dla wspólników
Decyzja o założeniu spółki jawnej wiąże się z istotnym ryzykiem dla wspólników. Profesjonalna obsługa prawna spółek może stanowić ważny element strategii ochrony wspólników przed skutkami ewentualnych zobowiązań ze strony wierzycieli. Dzięki wsparciu prawnemu, wspólnicy mogą zyskać pomoc w zakresie odpowiedniego formułowania umowy spółki jawnej, zarządzania ryzykiem finansowym oraz w rozwiązywaniu ewentualnych sporów.
