Tymczasowe zajęcie ruchomości. Uprawnienia urzędów celno-skarbowych

Istotne jest, że tymczasowe zajęcie ruchomości może być wykonane wobec podmiotu zobowiązanego, zdefiniowanego w ustawie o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz.U. z 2022 r. poz. 479). Co więcej, wobec tego zobowiązanego naczelnik urzędu skarbowego powinien prowadzić egzekucję administracyjną na podstawie tytułów wykonawczych obejmujących należności pieniężne łącznie przekraczające 10 000 zł. A zatem, w przypadku braku prowadzenia wobec zobowiązanego egzekucji administracyjnej, obejmującej należności przekraczające tę kwotę, nie jest możliwe zastosowanie tymczasowego zajęcia ruchomości.

Do tej kwoty nie wlicza się odsetek z tytułu ich niezapłacenia w terminie, kosztów upomnienia i kosztów egzekucyjnych.

Tymczasowemu zajęciu ruchomości podlegają ruchomości zobowiązanego znajdujące się zarówno w jego władaniu, jak i we władaniu innej osoby. Nie podlegają mu natomiast ruchomości o wartości znacznie przewyższającej kwotę potrzebną do zaspokojenia egzekwowanej należności pieniężnej.

Oczywiście, jak w każdym przypadku posługiwania się przez ustawodawcę pojęciami niedookreślonymi, pojawia się przestrzeń do rozbieżnej interpretacji takiego pojęcia. Jaka bowiem kwota będzie w sposób znaczny przewyższała kwotę potrzebną do zaspokojenia egzekwowanej należności pieniężnej? Czy powinna być to stała kwota, niezależnie od wartości egzekwowanej należności? Czy może organy powinny interpretować to pojęcie mając na względzie wysokość konkretnej, egzekwowanej kwoty? Z pewnością znajdzie się tu pole do argumentacji i bronienia stanowiska zarówno przez organy postępowania, jak i przez dłużników oraz ich pełnomocników.

Tymczasowe zajęcie ruchomości polega na czasowym pozbawieniu zobowiązanego prawa do rozporządzania zajętą ruchomością, nie dłużej jednak niż 96 godzin od chwili podpisania protokołu tymczasowego zajęcia ruchomości przez funkcjonariusza dokonującego tego zajęcia.

Jak wynika z przepisu, skutek zajęcia powstaje z chwilą podpisania protokołu, a nie wydania postanowienia, a zatem nie jest możliwe złożenie środka zaskarżenia od czynności podpisania protokołu, który spowodowałby jego uchylenie lub zmianę.

Rozporządzenie ruchomością po jej zajęciu nie ma wpływu na dalszą egzekucję z tej rzeczy. Nabywca rzeczy może uczestniczyć w egzekucji z tej rzeczy lub prawa majątkowego na prawach zobowiązanego. Czynności egzekucyjne podjęte w ramach tej egzekucji są skuteczne wobec zobowiązanego i nabywcy rzeczy.

Funkcjonariusz nie dokona tymczasowego zajęcia ruchomości w przypadku:

1. gdy zobowiązany okazał funkcjonariuszowi dowody stwierdzające wykonanie, umorzenie, wygaśnięcie albo nieistnienie obowiązku, odroczenie terminu wykonania obowiązku albo rozłożenie na raty spłaty należności pieniężnych;
2. gdy ruchomości podlegają wyłączeniu lub zwolnieniu z egzekucji administracyjnej, na mocy przepisów ustawy;
3. zwierząt oraz ruchomości ulegających łatwemu zepsuciu.

W tym miejscu warto wskazać, jakie ruchomości – zgodnie z wolą ustawodawcy – podlegają wyłączeniu lub zwolnieniu z egzekucji administracyjnej, na mocy przepisów ustawy. Zajęcie ruchomości w postępowaniu egzekucyjnym zdarza się często i jest czynnością standardową, jednak bezsprzecznie, nie każda ruchomość może być przedmiotem egzekucji.

Ustawa o postępowaniu egzekucyjnym w administracji przewiduje cały szereg przedmiotów, które nie podlegają egzekucji z ruchomości. Do najistotniejszych wyłączeń należą tzw. ruchomości domowe, do których zaliczyć można m.in.:

• przedmioty urządzenia domowego, pościel, bieliznę i ubranie niezbędne dla zobowiązanego i będących na jego utrzymaniu członków rodziny, a także ubranie niezbędne do pełnienia służby lub wykonywania zawodu;
• narzędzia i inne przedmioty niezbędne do pracy zarobkowej wykonywanej osobiście przez zobowiązanego, z wyłączeniem środka transportu, oraz surowce niezbędne do tej pracy na okres 7 dni;
• czy też zapasy żywności i opału, niezbędne dla zobowiązanego i będących na jego utrzymaniu członków rodziny na okres 30 dni.

Warto jednak pamiętać, że zgodnie z powoływaną ustawą, nie każda ruchomość domowa będzie wyłączona spod egzekucji z ruchomości: dotyczyć to będzie – najogólniej rzecz ujmując – przedmiotów o wysokiej wartości czy kolekcjonerskich - przykładowo, za przedmioty niezbędne zobowiązanemu i członkom jego rodziny nie uważa się m.in. mebli stylowych i stylizowanych, porcelany, dzieł sztuki czy komputerów, o ile nie są one niezbędne zobowiązanemu do pracy wykonywanej osobiście.

Niezwłocznie po dokonaniu tymczasowego zajęcia ruchomości funkcjonariusz dokonujący tymczasowego zajęcia ruchomości przekazuje za pomocą środków komunikacji elektronicznej do naczelnika urzędu skarbowego:

• odwzorowanie cyfrowe protokołu tymczasowego zajęcia ruchomości;
• informacje dotyczące miejsca przechowywania tej ruchomości, imienia i nazwiska lub nazwy dozorcy;
• oraz kosztów faktycznie poniesionych związanych z tymczasowym zajęciem ruchomości.

Organ egzekucyjny po otrzymaniu protokołu tymczasowego zajęcia wydaje postanowienie o:

1. zatwierdzeniu w całości tymczasowego zajęcia ruchomości;
2. zatwierdzeniu w części tymczasowego zajęcia ruchomości;
3. odmowie zatwierdzenia tymczasowego zajęcia ruchomości.

W przypadku wydania postanowienia o odmowie zatwierdzenia tymczasowego zajęcia ruchomości albo niewydania postanowienia w sprawie zatwierdzenia tymczasowego zajęcia ruchomości, tymczasowe zajęcie ruchomości podlega uchyleniu z mocy prawa, a tymczasowo zajęte ruchomości - niezwłocznemu zwrotowi zobowiązanemu.

Jak wskazał ustawodawca w uzasadnieniu do projektu ustawy wprowadzającej tymczasowe zajęcie ruchomości do systemu prawa: „tymczasowe zajęcie ruchomości przekształci się w zajęcie egzekucyjne z dniem wydania postanowienia o jego zatwierdzeniu pod warunkiem, że nastąpiło ono nie później niż przed upływem 96 godzin od podpisania przez funkcjonariusza protokołu tymczasowego zajęcia ruchomości. Wprowadzane regulacje zapewniają przy tym uprawnionemu prawo do zaskarżenia czynności w ramach zażalenia na postanowienie o zatwierdzeniu tymczasowego zajęcia ruchomości, zabezpieczając tym samym jego prawo do ochrony. Zostaje ono dodatkowo wzmocnione rozwiązaniem, które nakłada na organ egzekucyjny obowiązek badania prawidłowości wypełnienia protokołu tymczasowego zajęcia ruchomości i zgodności dokonanej czynności z przepisami ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji oraz ustawy o Krajowej Administracji Skarbowej”.

Bezsprzecznie, egzekucja administracyjna to nie tylko perspektywa utraty majątku, ale równie często znaczny stres i emocje związane z przebiegiem postępowania. Warto w związku z tym zaufać doświadczonym ekspertom i skorzystać z usług kancelarii oferującej doradztwo podatkowe, które pozwoli nie tylko w sposób jak najmniej bolesny przebrnąć przez niedogodności postępowania egzekucyjnego, ale – rozpoczynając działania odpowiednio wcześnie - nawet uniknąć konieczności jego prowadzenia.