Upadłość konsumencka a praca za granicą - czy można ją ogłosić?

Jedną z pierwszych kwestii formalnych, którą będzie musiał przeanalizować dłużnik podejmując decyzję o złożeniu wniosku o ogłoszenie upadłości jest ustalenie sądu właściwego dla rozpoznania jego sprawy. W standardowym przypadku, gdy dłużnik mieszka i pracuje w Polsce, ustalenie właściwego sądu nie powinno stwarzać problemów. Te mogą jednak pojawić się w sytuacji, gdy dłużnik pracuje za granicą. Czy upadłość konsumencka w Polsce i praca za granicą wykluczają się?

Zgodnie z ustawą prawo upadłościowe, sprawa upadłościowa może zostać rozpoznana przez sąd polski, jeżeli główny ośrodek podstawowej działalności dłużnika znajduje się w Polsce. Według tego kryterium określa się również właściwy sąd, do którego należy złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości. W przypadku osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej – konsumentów, domniemywa się, że głównym ośrodkiem podstawowej działalności jest miejsce zwykłego pobytu tej osoby.

W orzecznictwie wskazuje się, że miejscem zwykłego pobytu jest miejsce, w którym dana osoba zazwyczaj przebywa i w którym znajduje się główne centrum egzystencji danej osoby. Kryteriami, które należy brać pod uwagę przy jego ustalaniu są przykładowo:

• długość i regularność pobytu w określonym państwie;
• posiadanie w nim rodziny i kontaktów towarzyskich, stałej pracy, mieszkania i majątku;
• uczęszczanie do szkoły, znajomość języka;
• oraz powiązania administracyjne z organami określonego państwa.

Taka sytuacja będzie miała miejsce, gdy dłużnik stale wraz z rodziną mieszka na terenie Polski, tutaj też odprowadza podatki, a za granicę wyjeżdża tylko do pracy.  Na co warto zwrócić uwagę, ustawa, wskazując przesłanki ustalenia miejsca zwykłego pobytu, nie nawiązuje do formalnego, administracyjnego kryterium jakim jest miejsce zameldowania danej osoby. Oczywiście, zameldowanie może być tożsame z miejscem zwykłego pobytu upadłego, ale w przypadku, gdy adresy te będą się od siebie różnić, miejsce meldunku nie będzie rozstrzygające.

W każdym przypadku, ustalenie miejsca zwykłego pobytu dłużnika będzie wymagało więc oceny konkretnego stanu faktycznego, tj. sytuacji życiowej (prywatnej i zawodowej) przyszłego upadłego.

Ogłoszenie upadłości na terenie Rzeczypospolitej Polskiej staje się trudniejsze, gdy dłużnik będący konsumentem nie ma miejsca zwykłego pobytu w Polsce. W takim przypadku, możliwe będzie ogłoszenie upadłości w Polsce, gdy dłużnik posiada majątek na terenie Polski.

Taka sytuacja będzie miała miejsce, gdy osoba fizyczna nieprowadząca działalności gospodarczej przebywa za granicą, a na terenie Polski posiada np. nieruchomość, mieszkanie czy samochód. Właściwym w tym przypadku będzie sąd, na obszarze, którego znajduje się majątek zadłużonej osoby.

Jak widać, ustalenie sądu właściwego w sprawie upadłościowej może wymagać szczegółowej analizy, a jej wyniki nie zawsze będą jednoznaczne. Czy w takim razie możliwe jest, że w toku postępowania (a więc: już po złożeniu wniosku o ogłoszenie upadłości) dojdzie do zmiany sądu rozpoznającego sprawę?

Zgodnie z treścią art. 19 ust. 4 ustawy Prawo upadłościowe, jeżeli w toku postępowania o ogłoszenie upadłości okaże się, że właściwy jest inny sąd, sprawę przekazuje się temu sądowi. Co istotne, na postanowienie o przekazaniu sprawy nie przysługuje zażalenie, a postanowienie wiąże sąd, któremu sprawa została przekazana. Czynności dokonane w sądzie niewłaściwym pozostają jednak w mocy.

Wyjątkiem od tej zasady będzie przypadek, gdy w toku danego postępowania upadłościowego doszło już do ogłoszenia upadłości. Od tego momentu przekazanie sprawy jest już bowiem niedopuszczalne.

Reasumując – w pierwszej kolejności należy wskazać, że zasadniczo ogłoszenie upadłości i praca za granicą nie wykluczają się wzajemnie. Istotne jest jednak, że nie w każdej sytuacji osoba pracującą za granicą będzie miała możliwość ogłoszenia upadłości w Polsce.

Często ustalenie możliwości ogłoszenia upadłości osoby pracującej za granicą będzie trudne, z uwagi na nieostrość przywołanych kryteriów.

W pierwszej kolejności należy ustalić, gdzie znajduje się miejsce zwykłego pobytu dłużnika. Gdy jest ono poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, należy odpowiedzieć na pytanie, czy w Polsce znajduje się jego majątek.

Gdy dłużnik nie ma na terenie Polski żadnego majątku, niewypłacalny konsument nie będzie mógł ogłosić upadłości w Polsce.

Jak widać, możliwych scenariuszy jest sporo, a od dokonania odpowiedniej oceny stanu faktycznego zależy nie tylko powodzenie danej sprawy upadłościowej, ale również czas jej trwania. Niezależnie od tego, czy mamy do czynienia z upadłością konsumencką czy upadłością firmy, kluczową kwestią dla jej powodzenia będzie wsparcie doświadczonego eksperta, który pomoże nie tylko przeprowadzić całe postępowanie, ale zrobi to w sposób optymalny dla upadłego.