Postępowanie sanacyjne - nieoczywisty sposób dochodzenia wierzytelności

Co do zasady uprawnionym do złożenia wniosku o otwarcie jednego z postępowań restrukturyzacyjnych jest dłużnik. W stosunku do niewypłacalnej osoby prawnej ustawodawca dopuścił możliwość złożenia wniosku o otwarcie postępowania sanacyjnego również przez wierzyciela osobistego. Wymogi formalne wniosku stawiane przed wierzycielem zostały znacznie uproszczone w stosunku do wymagań stawianych przed dłużnikiem. W treści wniosku wierzyciel winien oznaczyć dłużnika oraz wskazać miejsca, w których znajduje się przedsiębiorstwo dłużnika lub inny jego majątek.

Ponadto w treści wniosku należy wskazać i uzasadnić, że dłużnik utracił zdolność do wykonywania wymagalnych zobowiązań pieniężnych oraz uprawdopodobnić swoją wierzytelność. Domniemywa się, że dłużnik utracił zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych, jeżeli opóźnienie w wykonaniu zobowiązań przekracza trzy miesiące.

W rezultacie wobec dłużnika muszą istnieć co najmniej dwie przeterminowane wierzytelności przysługujące różnym wierzycielom. Nadto w przypadku osób prawnych dłużnik jest niewypłacalny również wtedy, gdy jego zobowiązania pieniężne przekraczają wartość jego majątku, a stan ten utrzymuje się przez okres przekraczający dwadzieścia cztery miesiące.

Mimo, że przepisy nie nakładają na wierzyciela wprost takiego obowiązku, we wniosku warto również uzasadnić, że dłużnik posiada zdolność do bieżącego zaspokajania kosztów postępowania i zobowiązań po otwarciu postępowania.

Brak takiej zdolności stanowi podstawę do oddalenia wniosku. W przypadku braku wiedzy, co do sytuacji finansowej dłużnika, warto zawrzeć we wniosku również wniosek o zabezpieczenie majątku dłużnika przez ustanowienie tymczasowego nadzorcy sądowego albo tymczasowego zarządcy. Jego obowiązkiem jest nie tylko zabezpieczenie majątku, ale również sporządzenie sprawozdania o stanie finansowym i majątkowym przedsiębiorstwa, co umożliwi zdobycie cennych informacji, wskazujących na spełnienie przesłanek do otwarcia przedmiotowego postępowania.

Od wniosku o otwarcie postępowania sanacyjnego należy uiścić opłatę stałą w wysokości 1000 zł. W przypadku, gdy wniosek jest składany za pośrednictwem pełnomocnika należy uiścić również opłatę skarbową od pełnomocnictwa w wysokości 17 zł.

W toku postępowania o otwarcie postępowania sanacyjnego sąd może zobowiązać również do uiszczenia zaliczki na wydatki postępowania albo na wynagrodzenie tymczasowego nadzorcy sądowego lub tymczasowego zarządcy. Zaliczka ta nie powinna jednak przekraczać kilku tysięcy złotych.

Z chwilą otwarcia postępowania sanacyjnego zarząd nad przedsiębiorstwem dłużnika obejmuje zarządca. Dłużnik zobowiązany jest do wskazania i wydania zarządcy całego swojego majątku (od dnia otwarcia postępowania zwanego masą sanacyjną) oraz wydania dokumentów dotyczących jego działalności, majątku i rozliczeń (w tym ksiąg rachunkowych, innej ewidencji prowadzonej dla celów podatkowych i korespondencji), jak również do udzielenia sędziemu – komisarzowi i zarządcy wszelkich potrzebnych wyjaśnień dotyczących majątku i działalności.

Taki krok jest konieczny aby w sposób realny umożliwić zarządcy prowadzenie spraw przedsiębiorstwa dłużnika. Co równie ważne z perspektywy wierzycieli, otwarcie postępowania sanacyjnego powoduje wygaśnięcie prokury oraz innych pełnomocnictw udzielonych przez dłużnika. W toku postępowania sanacyjnego ustanowienie pełnomocników czy prokurentów jest wprawdzie możliwe, ale dokonuje tego zarządca.

Co oznacza więc postępowanie sanacyjne dla wierzyciela? W największym skrócie to, że działalność przedsiębiorstwa dłużnika nadal będzie prowadzona, ale w sposób kontrolowany, mający doprowadzić do poprawy sytuacji finansowej dłużnika. Perspektywa zaspokojenia wierzycieli jest więc jak najbardziej realna.

Możliwość złożenia wniosku o otwarcie postępowania sanacyjnego przez wierzyciela osobistego jest jednak rzadko wykorzystywana do dochodzenia wierzytelności, mimo istotnych korzyści wynikających z jego charakterystyki. Są to m.in.:

1. stałe koszty złożenia wniosku o otwarcie postępowania sanacyjnego, niezależne od wysokości wierzytelności;
2. ochrona przed egzekucją indywidulaną prowadzoną przez innych wierzycieli z majątku dłużnika;
3. postępowanie sanacyjne nie wymaga aktywności wierzyciela w celu uzyskania zaspokojenia;
4. równomierny sposób zaspokojenia wierzycieli zgodny z przyjętym układem;
5. wyższy stopień zaspokojenia niż w przypadku postępowania upadłościowego;
6. możliwość utrzymania współpracy z kontrahentem;
7. kontrola działalności wierzyciela przez zarządcę.

Kiedy zakończy się postępowanie sanacyjne? Przede wszystkim: z dniem uprawomocnienia się postanowienia o zatwierdzeniu układu. Należy jednak pamiętać, że postępowanie może zakończyć się również jego umorzeniem, co będzie mieć miejsce w szczególności, jeśli prowadzenie postępowania zmierzać będzie do pokrzywdzenia wierzycieli, układ z wierzycielami nie zostanie przyjęty lub dłużnik wniesie o umorzenie postępowania (i uzyska zgodę rady wierzycieli). Po umorzeniu postępowania restrukturyzacyjnego (albo postanowienia odmawiającego zatwierdzenia układu) dłużnik odzyska uprzednio przejęty przez zarządcę majątek, księgi, korespondencję i inne dokumenty.

W przypadku wierzytelności przeterminowanych opiewających na znaczne kwoty, warto rozważyć możliwość złożenia wniosku o otwarcie postępowania sanacyjnego i zweryfikować, czy posiadane informacje i sytuacja dłużnika pozwala na skuteczne złożenie przedmiotowego wniosku. Informacja o niewypłacalności dłużnika często powoduje po stronie wierzyciela utratę nadziei na odzyskanie (choćby w części) należnych mu środków, natomiast u dłużnika – brak wiary w jakiekolwiek szanse na poprawę sytuacji.

W wielu jednak przypadkach odpowiednio przeprowadzona restrukturyzacja firmy pozwalała na odzyskanie niezbędnej formy finansowej i organizacyjnej, co ostatecznie przynosiło satysfakcjonujące efekty zarówno z perspektywy dłużnika, jak i wierzycieli. Rolą doświadczonego doradcy jest szczegółowe przeanalizowanie sytuacji faktycznej i prawnej dłużnika tak, aby przygotować rozwiązanie optymalne dla wszystkich uczestników postępowania.