Znikający podatnik, a działania informujące Szefa Krajowej Administracji Skarbowej
Polski Ład, czyli ustawa nowelizująca akty normatywne z zakresu przede wszystkim materialnego prawa podatkowego wprowadziła także nowe kompetencje po stronie organów administracji skarbowej. Jedna z nich zmierza do zwalczania tzw. oszustw karuzelowych skutkujących wyłudzeniem zwrotu podatku od towarów i usług. W ramach prowadzonej przez Szefa Krajowej Administracji Skarbowej działalności analitycznej, od dnia 1 stycznia 2022 r. wprowadzono możliwość zwracania się przez Szefa Krajowej Administracji Skarbowej do podatników z informacją o występowaniu w ich otoczeniu gospodarczym podmiotu, który może pełnić rolę znikającego podatnika.
Kim jest znikający podatnik?
Zgodnie z przepisami ustawy o Krajowej Administracji Skarbowej przez znikającego podatnika rozumie się podmiot zarejestrowany jako podatnik dla celów podatku od towarów i usług, który z potencjalnym zamiarem oszustwa nabywa towary lub usługi lub symuluje ich nabywanie, i zbywa je jako opodatkowane podatkiem od towarów i usług, nie wpłacając podatku od towarów i usług do właściwego urzędu skarbowego.
Co przewiduje regulacja?
W sytuacji, gdy w toku działalności analitycznej prowadzonej przez Szefa Krajowej Administracji Skarbowej zostanie rozpoznane ryzyko występowania w obrocie towarami lub usługami dostarczanymi do podatnika lub jego kontrahenta, podmiotu, który spełnia definicję znikającego podatnika, Szef Krajowej Administracji Skarbowej będzie uprawniony do poinformowania podatnika o takiej okoliczności.
Ustawa nie zastrzega specjalnej formy dla przekazania tej informacji, a zatem należy przyjąć, że może to być każda prawnie dopuszczalna forma w jakiej mogą być podejmowane czynności przez organy w toku prowadzonych przez nie postępowań.
Konstrukcja regulacji prowadzi do wniosku, że przekazanie informacji o ryzyku występowania w otoczeniu gospodarczym podatnika znikającego podatnika jest jedynie uprawnieniem, a nie obowiązkiem Szefa Krajowej Administracji Skarbowej. Nawet więc jeśli w toku działalności analitycznej organ dojdzie do wniosku, że takie ryzyko występuje, dalej nie będzie zobowiązany do ujawnienia tej okoliczności wobec podatnika.
To z kolei prowadzi do wniosku, że okoliczność poinformowania lub niepoinformowania podatnika pozostaje bez znaczenia w kontekście podejmowania przez podatnika działań z zachowaniem należytej staranności w podatku od towarów i usług.
Co istotne, instytucja informowania o znikającym podatniku została wprowadzona obok dotychczasowych uprawnień organów administracji skarbowej i jako taka ich nie modyfikuje.
Co powinien zrobić podatnik, który otrzyma taką informacje?
W każdym przypadku podatnik chcący pomniejszyć kwotę podatku należnego, o kwotę podatku naliczonego obowiązany jest dochować należytej staranności. Zważywszy na brak obowiązku poinformowania przez Szefa Krajowej Administracji Skarbowej o ryzyku występowania znikającego podatnika, trudno uznać, żeby niepoinformowanie podatnika pozwalało powołać się podatnikowi na dochowanie przez niego należytej staranności w transakcjach z innymi podatnikami.
Niewątpliwie jednak, przekazanie takiej informacji podatnikowi przez Szefa Krajowej Administracji Skarbowej powinno skłonić podatnika do wnikliwej analizy transakcji prowadzonych z podmiotem postrzeganym przez organy jako znikający podatnik lub z innymi kontrahentami będącymi w łańcuchu jego dostaw. Brak jakiejkolwiek reakcji podatnika może już prowadzić do wniosków w zakresie niedochowania należytej staranności, a tym samym skutkować odmową prawa do odliczenia podatku naliczonego.
Argumentem przemawiającym za dochowaniem należytej staranności może być wystąpienie do właściwego naczelnika urzędu skarbowego o przeprowadzenie kontroli podatkowej w zakresie będącym przedmiotem tych działań informujących. Takie uprawnienie podatnika zostało wprost przewidziane w przepisie art. 15a ust. 4 ustawy o Krajowej Administracji Skarbowej. Zasada racjonalnego ustawodawcy prowadzi do wniosków w zakresie celowości wprowadzenia tego uprawnienia. Jednym z nich powinno być uzyskanie przez podatnika korzystnych skutków, jeśli chodzi o dochowanie należytej staranności, ponieważ nawet przy braku tej regulacji podatnik miał możliwość zawnioskowania o taką kontrolę.
Użycie sformułowania „w zakresie będącym przedmiotem działań informujących” stanowi wskazówkę odnośnie tego jakie transakcje miałyby być przedmiotem działań kontrolnych, chociaż nie można nie odnieść wrażenia, że samo sformułowanie jest dość ogólne i trudno o jednoznaczne wnioski, o czym w istocie podatnik będący adresatem informacji winien zawiadomić. Redakcja przepisu zdaje się więc uzależniać zakres wniosku podatnika o kontrolę, od zakresu zawiadomienia i informacji wskazanych przez Szefa Krajowej Administracji Skarbowej.
Przepis nie udziela też odpowiedzi na pytanie kto miałby być podmiotem kontroli podatkowej, o którą podatnik mógłby zawnioskować, co utrudnia jego zastosowanie przez podatnika chcącego dochować należytej staranności.
Informacja Szefa KAS, a tajemnica skarbowa.
Wskazanie podmiotu, który może pełnić rolę znikającego podatnika, ale też danych kontrahentów występujących w łańcuchu dostaw, na mocy przepisu art. 15a ust. 3 ustawy o Krajowej Administracji Skarbowej nie stanowi naruszenia tajemnicy skarbowej oraz przepisów o tajemnicy przedsiębiorstwa.
Podsumowanie
Nie może budzić wątpliwości, że wprowadzanie instrumentów mających na celu przeciwdziałanie wyłudzeniom podatku od towarów i usług jest uzasadnione, także w świetle kierunków prawodawstwa europejskiego oraz orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Mając jednak na względzie skąpość regulacji dotyczącej informowania przez Szefa Krajowej Administracji Skarbowej o znikającym podatniku, treść tej instytucji prawnej zdefiniuje w pełni praktyka jej stosowania.
