Zawezwanie do próby ugodowej – zmiany w przepisach od 30 czerwca 2022 roku

Pojęcia zawieszenia biegu terminu przedawnienia oraz przerwania biegu tego terminu nie są ze sobą tożsame. Przez zawieszenie biegu terminu przedawnienia rozumie się stan, w którym bieg przedawnienia nie rozpoczyna się, a już rozpoczęty się zatrzymuje. Jednak po ustaniu przyczyn powodujących stan zawieszenia, bieg terminu jest kontynuowany. Przerwanie terminu przedawnienia skutkuje natomiast tym, że po ustaniu przyczyn, które to przerwanie spowodowały, bieg terminu przedawnienia rozpoczyna się na nowo. Dla „spóźnionego” wierzyciela niewątpliwie korzystniejszym jest, aby bieg terminu przedawnienia jego roszczenia został przerwany niż tylko zawieszony.

Zmiany, które wchodzą w życie z dniem 30 czerwca 2022 r., dotkną jednego z najbardziej popularnych środków na przerwanie biegu przedawnienia roszczenia, jakim było zawezwanie dłużnika do próby ugodowej w trybie art. 185 Kodeksu postępowania cywilnego. Wniosek o zawezwanie do próby ugodowej wiązał się dla wierzyciela ze zdecydowanie mniejszymi wydatkami z tytułu uiszczenia opłaty sądowej - zgodnie z art. 19 ust. 3 pkt 3 z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U.2021.2257 t.j.) opłata od wniosku o zawezwanie do próby ugodowej wynosi piątą część opłaty, którą należałoby uiścić od pozwu o to samo roszczenie. Nadto, przepisy kodeksu postępowania cywilnego przewidują mniejsze rygory dla skutecznego złożenia wniosku o zawezwanie do próby ugodowej niż dla skutecznego złożenia pozwu, w szczególności niezbędnym wymogiem takiego wniosku nie jest poparcie twierdzeń dowodami.

Powyższe, korzystniejsze dla strony inicjującej rozwiązania przewidziane dla wniosku o zawezwanie do próby ugodowej w praktyce doprowadziły jednak do wypaczenia tej instytucji. Wiele bowiem wniosków o zawezwanie do próby ugodowej było składanych nie z rzeczywistej intencji zawarcia ugody, a właśnie dla przerwana biegu terminu przedawnienia. Ciężko jednoznacznie potępić tę praktykę, naturalnym jest bowiem, że każdy wierzyciel, którego roszczenie może się wkrótce przedawnić, a który nie jest jeszcze w stanie pozwolić sobie na wytoczenie powództwa, wolałby skorzystać z tańszego i mniej rygorystycznego środka. Jednocześnie nie może dziwić też zamiar ustawodawcy do zatrzymania tej praktyki, gdyż to nie chęć przerwania biegu przedawnienia powinna być motywem złożenia wniosku o zawezwanie do próby ugodowej, a rzeczywista wola zawarcia ugody.

W jaki sposób natomiast ustawodawca postanowił zmienić omawianą instytucję? Przede wszystkim, zmianie ulegnie przepis z art. 121 Kodeksu cywilnego, który zawiera katalog sytuacji, których zaistnienie skutkuje zawieszeniem biegu terminu przedawnienia. Do katalogu tego dodana zostanie sytuacja, w której bieg terminu przedawnienia będzie także zawieszony na czas trwania postępowania pojednawczego co do roszczeń objętych wnioskiem o zawezwanie do próby ugodowej. Intencja ustawodawcy do ograniczenia składania wniosków o zawezwanie do próby ugodowej nienakierowanych na zawarcie ugody jawi się jako oczywista.

Jednocześnie jednak powyższa zmiana świadczy o niestaranności ustawodawcy, który nie zdecydował się na odpowiednią zmianę przepisu z art. 123 Kodeksu cywilnego, stanowiącego o tym, kiedy bieg terminu przedawnienia podlega przerwaniu. Zgodnie z art. 123 § 1 pkt 1 Kodeksu cywilnego bieg przedawnienia przerywa się m.in. przez każdą czynność przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw. Powyższa regulacja nie zostanie zmieniona nowelizacją, która w życie wchodzi 30 czerwca 2022 r., natomiast to właśnie ten przepis stanowił do tej pory podstawę do przerwania biegu terminu przedawnienia poprzez złożenie wniosku o zawezwanie do próby ugodowej. Powyższe może powodować niejasności interpretacyjne, albowiem jednocześnie stosowany będzie przepis stanowiący o tym, że zawezwanie do próby ugodowej skutkować będzie zawieszeniem biegu przedawnienia oraz przepis, który do tej pory z zawezwaniem do próby ugodowej wiązał skutek przerwania biegu przedawnienia.

Rozwiązanie powyższego konfliktu norm można wyprowadzić stosując regułę kolizyjną lex specialis derogat legi generali, zgodnie z którą pierwszeństwo nadaje się normie o większym stopniu szczegółowości przed normą ogólną. W omawianym zestawieniu przepisem szczególnym byłby natomiast przepis nakazujący z wniesieniem wniosku o zawezwanie do próby ugodowej wiązać skutek w postaci zawieszenia przedawnienia.

Niezależnie jednak od zarysowanych trudności interpretacyjnych, od dnia 30 czerwca 2022 r. przerywanie biegu terminu przedawnienia z pewnością będzie wymagało zastosowania bardziej złożonych i kosztownych środków aniżeli tylko zawezwanie do próby ugodowej, w tym zwłaszcza wytoczenia powództwa.