Układ konsumencki - układ z wierzycielami bez upadłości konsumenckiej

Układ konsumencki może stanowić dobrą alternatywę dla osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej, która stała się niewypłacalna, oraz jej stabilne przychody np. z tytułu wynagrodzenia za pracę pozwalają przyjąć, że ma szansę spłacić swoje zobowiązania przynajmniej w części bez konieczności przeprowadzenia likwidacji jej majątku. W pewnym skrócie można więc mówić o formie układu bez upadłości, w którym dłużnik uzgadnia wraz z wierzycielami sposób zaspokojenia ich roszczeń, natomiast spłata należności nie odbywa się co do zasady przez spieniężenie majątku dłużnika. Dlatego też, w praktyce, aby skorzystać z takiego trybu, kluczowym może być posiadanie przez dłużnika bieżącego źródła dochodów, z których możliwe będzie zaspokojenie  (w sposób uzgodniony w układzie) wierzycieli.

Przykład: osoba zatrudniona na umowę pracę z uwagi na nieprzewidywane sytuacje życiowe wpadła w spiralę wysokooprocentowanych chwilówek. Ma mieszkanie na kredyt, który spłaca. Wysokie raty pożyczek uniemożliwiają jej normalne funkcjonowanie.

Aby sąd zgodził się na otwarcie takiego postępowania, musi dojść do przekonania, że sytuacja zawodowa dłużnika wskazuje na zdolność do pokrycia nie tylko kosztów postępowania, ale też daje rękojmię spełnienia deklaracji złożonych wierzycielom w propozycjach układowych. Zadaniem dłużnika składającego wniosek o otwarcie postępowania układowego będzie więc rzetelne i kompleksowe wykazanie swojej sytuacji finansowej i zawodowej.

Postępowanie układowe może zostać zainicjowane samodzielnie przez dłużnika. Dłużnik ma też możliwość skorzystania z pomocy pełnomocnika. W tym trybie nie ma więc możliwości, aby to wierzyciel wystąpił z inicjatywą otwarcia postępowania. Do tego postępowania może też skierować Sąd rozpoznający sprawę o ogłoszenie upadłości konsumenckiej.

Wniosek o otwarcie postępowania o zawarcie układu na zgromadzeniu wierzycieli składa się do Sądu na urzędowym formularzu, który jest podobny do formularza o ogłoszenie upadłości konsumenckiej. Formularz musi zawierać m.in. wstępne propozycje układowe. Jest to deklaracja dłużnika, w jakim stopniu i w jaki sposób jest w stanie spłacić poszczególnych wierzycieli. Przedłożone przez dłużnika propozycje układowe mogą przewidywać na przykład: odroczenie terminu zapłaty, rozłożenie długu na raty, czy też zmniejszenie zadłużenia.

Ważne, aby propozycje układowe były przemyślane i możliwe do wykonania przez dłużnika. Nie mogą też zniechęcać wierzycieli do zagłosowania za zawarciem układu. Już na etapie konstruowania wniosku dłużnik powinien zidentyfikować wierzycieli, określić ich wierzytelności oraz poprzez pracę na liczbach ocenić, jakie propozycje układowe będzie w stanie wykonać.

Wraz z wnioskiem o otwarcie postępowania, dłużnik zobowiązany jest do uiszczenia zaliczki na wydatki postępowania w kwocie odpowiadającej wysokości przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku w trzecim kwartale roku poprzedniego, ogłoszonego przez Prezesa GUS, która na dzień dzisiejszy wynosi ok. 7.500 zł.

Układ konsumencki daje dłużnikowi, posiadającemu możliwości spłaty wierzycieli choćby w części, perspektywę zachowania całości lub części swojego majątku i wypracowania rozwiązań dotyczących spłaty zadłużenia na dużo korzystniejszych warunkach niż spłata pełnego długu zawierającego często też odsetki, które narastają czy dodatkowe opłaty. Jest to jeden z najważniejszych aspektów odróżniających ten tryb procedowania od upadłości konsumenckiej. Niejednokrotnie dobrowolna spłata wierzytelności rozłożona na raty okazuje się optymalnym rozwiązaniem również dla wierzycieli, którzy często nie otrzymują żadnego lub prawie żadnego zaspokojenia w upadłości, jeśli dłużnik zadysponuje swoim majątkiem.

Kolejną korzyścią otwarcia postępowania układowego dla dłużnika jest zawieszenie postępowań egzekucyjnych co do wierzytelności osobistych dłużnika powstałych przez dniem otwarcia postępowania. Ponadto, daje ono również możliwość zawieszenia egzekucji z wierzytelności hipotecznych na okres trzech miesięcy. Dłużnik może więc zapomnieć czasowo o komornikach.

W postępowaniu wyznaczany jest nadzorca sądowy. Przygotowuje on w terminie trzydziestu dni w porozumieniu z dłużnikiem:

1. propozycje układowe;
2. spis wierzytelności;
3. spis wierzytelności spornych.

Upraszczając, nadzorca sprawdza, ile każdemu z wierzycieli dłużnik winien zwrócić środków. Ustala to według zasad określonych w przepisach. Nadzorca konstruuje też propozycje układowe, które w zarysie były już opisane we wniosku o otwarcie postępowania.

Nadzorca sądowy zwołuje zgromadzenie wierzycieli w celu głosowania nad układem. To na tym zgromadzeniu wierzyciele zadecydują czy zaufają dłużnikowi na tyle żeby zagłosować za układem i pozwolić dłużnikowi realizować propozycje układowe. Termin zgromadzenia wierzycieli nadzorca sądowy również ustala w porozumieniu z dłużnikiem. Zgromadzenie wierzycieli nie może odbyć się później niż trzy miesiące od dnia otwarcia postępowania o zawarcie układu na zgromadzeniu wierzycieli.

Z przebiegu zgromadzenia wierzycieli sporządza się protokół, który powinien zawierać treść układu oraz wymieniać wierzycieli głosujących za układem i przeciwko układowi. Jeżeli dłużnik dojdzie do porozumienia z wierzycielami układ zostanie przyjęty. Pojawia się wówczas realna możliwość oddłużenia osoby fizycznej.

Zawarcie układu z wierzycielami jest swojego rodzaju umową określającą wysokość miesięcznych spłat na ich rzecz. Taka umowa zawierana jest co do zasady na okres nieprzekraczający pięciu lat. W przypadku wierzytelności zabezpieczonych zastawem lub hipoteką, układ może być wykonywany w dłuższym czasie.

W przypadku gdy, dłużnik nie dojdzie do porozumienia z wierzycielami bądź zawarty układ nie zostanie zatwierdzony przez Sąd, postępowanie układowe kończy się.

W przypadku zatwierdzenia układu przez Sąd, wyznaczy on nadzorcę wykonania układu. Osoba ta ma kontrolować, czy dłużnik wywiązuje się z postanowień układu. Jest to ważne, ponieważ sąd może uchylić układ, jeżeli dłużnik nie będzie go realizował. Innym powodem uchylenia układu może być pogorszenie sytuacji majątkowej dłużnika. Co ważne, w przypadku uchylenia układu dłużnik będzie miał możliwość ogłoszenia upadłości konsumenckiej.

Warto podkreślić, że choć niniejszy artykuł i omawiane w nim regulacje dotyczą procedury zarezerwowanej dla osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej, jednak ustawodawca dopuścił również podobne instrumenty prawne dla przedsiębiorców, którzy znajdując się w sytuacji niewypłacalności również mogą (przy spełnieniu określonych warunków) dokonać – najbardziej skrótowo rzecz ujmując - rozliczenia i umorzenia swojego zadłużenia, bez konieczności likwidacji spółki. Choć często spotykamy się ze stereotypowym przekonaniem, że niewypłacalność (zarówno osoby fizycznej jak i prawnej) musi zakończyć się jej upadłością i likwidacją całego majątku, warto pamiętać jednak, że ustawodawca przewidział cały szereg instrumentów i ścieżek prawnych, które pozwalają uwolnić się od zadłużenia – nie każda z nich oznaczać musi konieczność upłynnienia całego majątku, o czym warto pamiętać podejmując decyzję o sposobie rozwiązania swoich finansowych problemów.

Postępowanie układowe dla konsumentów jest dobrym postępowaniem dla osób, które chcą doprowadzić do poprawy swojej sytuacji materialnej przy jednoczesnym zachowaniu całości lub części majątku, a jednocześnie posiadają dochody umożliwiające spłatę rat. Jeśli dłużnik wykona postanowienia układu, pozostałe zadłużenie podlega umorzeniu. Oczywiście, nie w każdej sytuacji prawnej czy finansowej możliwe będzie przeprowadzenie skutecznego postępowania układowego, jednak dobrze przemyślany i przeprowadzony układ z wierzycielami w upadłości konsumenckiej może pomóc dłużnikowi pozbyć się zadłużenia, nie narażając go jednocześnie na ryzyko utraty całego majątku. Wybór właściwego trybu będzie więc kluczowy z punktu widzenia interesu danego dłużnika. Warto pamiętać, że skorzystanie z obsługi prawnej dla osób fizycznych lub obsługi prawnej firm może pozwolić uniknąć dodatkowych (i niepotrzebnych) perturbacji w tej jakże trudnej i stresującej sytuacji, jaką jest niewypłacalność i perspektywa upadłości.