Umowa opcji bądź tzw. klauzula opcyjna - na czym polega?

Umowa opcji (czy też inaczej klauzula opcyjną, kontrakt opcyjny) nie została w pełni zdefiniowana przez polskiego ustawodawcę. Oznacza to, że umowę opcji zaliczamy do kategorii tzw. umów nienazwanych, których treść wyznaczają strony takiej czynności. Najogólniej ujmując umowa opcji stanowi porozumienie, z którego wynika możliwość jednostronnego nabycia lub zbycia instrumentu bazowego (najczęściej akcji lub udziałów w spółkach), przez określony czas lub po określonym czasie po wyznaczonej cenie. Najczęściej cena wykupu obejmuje tzw. premię opcyjną, czyli cenę uprawnienia wynikającego z opcji.

Wśród kontraktów opcyjnych najczęściej spotykamy opcje typu put oraz typu call. Opcja put (tzw. opcja sprzedaży) polega na tym, że uprawniony z tytułu opcji (opcjobiorca) posiada prawo żądania odkupienia danego instrumentu w określonym terminie, po z góry ustalonej cenie. Natomiast opcja call (tzw. opcja zakupu) określa sytuację odwrotną, kiedy to uprawniony z umowy opcji może żądać od wystawcy opcji, aby ten sprzedał mu dany instrument bazowy, za określoną w umowie cenę.

Umowy opcji najczęściej spotykane są w zakresie działalności inwestycyjnej czy bankowej. Coraz częściej spotykane są również klauzule opcyjne w umowach spółek handlowych (np. na okoliczność ewentualnego konfliktu między wspólnikami) czy w umowach menadżerskich (jako forma dodatkowego programu motywacyjnego).

Zbywcy opcji, poszukujący potencjalnych inwestorów, najczęściej dysponują gotowymi wzorcami kontraktów opcyjnych. Przed podpisaniem umowy powinniśmy w sposób szczególny zapoznać się z jej treścią, a ewentualne wątpliwości skonsultować z wyspecjalizowanym prawnikiem. Z uwagi na deficyt regulacyjny, to treść umowy będzie miała szczególne znaczenie dla oceny prawnej umowy i ewentualnych konsekwencji jej niewykonania. Umowa opcji może być ukształtowana w trybie ofertowym (postać silniejsza) lub jako umowa przedwstępna (postać słabsza). Tryb ofertowy umowy opcji polega na tym, że jednostronne oświadczenie uprawnionego z opcji będzie prowadziło do powstania stosunku prawnego (tj. do sprzedaży lub zakupu instrumentów bazowych). Natomiast w przypadku uregulowania umowy opcji jako umowy przedwstępnej, uprawniony będzie mógł jedynie żądać od drugiej strony zawarcia umowy ostatecznej.

Przed zawarciem umowy opcji powinniśmy również zweryfikować podmiot, który będzie zobowiązany do odkupienia od nas instrumentów bazowych pod kątem jego działalności gospodarczej, obecnego stanu finansowego oraz prognoz na przyszłość. Pamiętajmy, że umowa opcji związana jest z upływem określonego w umowie czasu, nawet kilku lat. Warto również zwrócić uwagę czy podmiot pierwotnie zobowiązany z umowy ma możliwość wskazania innego podmiotu, który zobowiązany będzie odkupić od nas udziały lub akcje. W razie takich zapisów, powinniśmy liczyć się z ryzykiem, że podmiot ten może być niewypłacalny, a skierowana względem niego egzekucja może być bezskuteczna. Dodatkowo warto zwrócić uwagę na siedzibę podmiotu zobowiązanego z umowy opcji. Nierzadko zdarza się, że podmioty te mają swoją siedzibę za granicą. Wówczas w razie ewentualnego sporu, sądem właściwym może okazać się sąd zagraniczny, co może narazić inwestora na dodatkowe koszty czy trudności w egzekucji zasądzonego świadczenia.

Namawiamy do starannej analizy warunków inwestycji a także zawieranych umów opcji czy umów nabycia/zbycia instrumentów bazowych. W razie wątpliwości nie bójmy się pytać o konkretne zapisy i ich konsekwencje. Uzyskanie potrzebnych informacji pomoże uchronić przed nietrafioną inwestycją.