Postępowanie o zatwierdzenie układu - co przyniosły nam zmiany po 1 grudnia 2021 r. ?

Nowelizacja przepisów, dotycząca postępowań upadłościowych i restrukturyzacyjnych wprowadziła wiele modyfikacji, które obowiązują od 1 grudnia 2021 r. Przełomowe zmiany nie ominęły również jednego z rodzajów postępowań restrukturyzacyjnych - postępowania o zatwierdzenie układu.

Celem wszystkich postępowań restrukturyzacyjnych jest uniknięcie ogłoszenia upadłości dłużnika przez umożliwienie mu restrukturyzacji w drodze porozumienia się z wierzycielami.

Ustawodawca zdecydował się wprowadzić cztery rodzaje postępowań restrukturyzacyjnych, różniących się od siebie stopniem ochrony oraz stopniem ograniczenia dłużnika w zarządzie.

Jednym z takich postępowań jest właśnie postępowanie o zatwierdzenie układu, które jako jedyne umożliwia zawarcie układu w wyniku samodzielnego zbierania głosów przez dłużnika bez udziału sądu, a jedynie przy wsparciu nadzorcy układu na podstawie umowy o sprawowanie nadzoru nad przebiegiem postępowania z doradcą restrukturyzacyjnym.

Dotychczas postępowanie to nie było zbytnio popularne wśród podmiotów posiadających problemy finansowe. Mimo jego istotnych zalet, jakimi są:

• zasadniczo brak ingerencji w strukturę przedsiębiorstwa;
• brak udziału sądu na etapie zbierania głosów;
• możliwość, w granicach określonych ustawą, samodzielnego wyboru dnia układowego, tj. dnia według którego ustala się, którzy z wierzycieli są objęci układem i uprawnieni do głosowania nad nim.

Pomimo wskazanych wyżej zalet tego postępowania, które przekładały się na jego szybkość, nie było ono często wybierane przez wierzycieli. Wynikało to przede wszystkim z faktu, iż dłużnik uzyskiwał wąską ochronę przed egzekucją po wydaniu przez sąd postanowienia w przedmiocie zatwierdzenia układu i tylko do dnia jego uprawomocnienia. Ochrona ta pojawiała się zatem na finalnym etapie prowadzonego postępowania. W rezultacie wierzyciele mogą do czasu zatwierdzenia układu przez sąd, prowadzić egzekucję z majątku spółki, co może skutecznie storpedować próby restrukturyzacji zobowiązań.

Dłużnicy również często stanowczo zbyt późno podejmują decyzję o wszczęciu któregoś z postępowań restrukturyzacyjnych. Zazwyczaj następuje to w momencie, gdy spełnione są już przesłanki do ogłoszenia upadłości przedsiębiorstwa, a wtedy na przeprowadzenie postępowania o zatwierdzenie układu jest już za późno.

1 grudnia 2021 r. weszły w życie gruntowne zmiany dotyczące tego postępowania, zaczerpnięte ze sprawdzonego już w praktyce uproszczonego postępowania restrukturyzacyjnego, dotyczące dopuszczenia możliwości obwieszczenia przez nadzorcę układu o ustaleniu dnia układowego. Uprawnienie to umożliwia czasowe i przedmiotowe rozszerzenie dotychczasowej ochrony dłużnika przed egzekucja z jego majątku.

Dodatkowo, wraz z ze zmianą charakteru postępowania o zatwierdzenie układu wprowadzono również elektronizację akt postępowań jako element szerszych działań ustawodawcy w stosunku do wszystkich typów postępowań restrukturyzacyjnych i upadłościowych. Zmiany w tym zakresie wprowadzają obowiązek prowadzenia akt postępowania o zatwierdzenie układu w systemie teleinformatycznym tj. Krajowego Rejestru Zadłużonych (KRZ). Działania te mają usprawnić procedurę i znacznie przyspieszyć ww. postępowania.

Istotną zmianą względem poprzedniego stanu prawnego jest przyznanie nadzorcy układu, z którym dłużnik zawarł umowę o sprawowanie nadzoru nad postępowaniem, możliwości publikacji obwieszczenia o ustaleniu dnia układowego. Wraz z publikacją obwieszczenia aktualizuje się szeroka, lecz ograniczona do czterech miesięcy, ochrona majątku dłużnika. W tym terminie, liczonym od dnia dokonania obwieszczenia, dłużnik powinien złożyć wniosek o zatwierdzenie układu do właściwego miejscowo sądu restrukturyzacyjnego.

Z ochroną majątku dłużnika związane jest czasowe ograniczenie zarządu własnego nad przedsiębiorstwem. Dłużnik może dokonywać samodzielnie jedynie czynności zwykłego zarządu. Na dokonanie czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu potrzebna jest, co do zasady zgoda nadzorcy sądowego.

W przypadku, gdy dłużnik nie zdecyduje się obwieścić o ustaleniu dnia układowego, postępowanie o zatwierdzenie układu będzie się toczyć na dotychczasowych zasadach. W sytuacji, gdy dłużnik po publikacji obwieszczenia przekroczy ten termin i nie złoży wniosku o zatwierdzenie układu, skutki obwieszczenia wygasają z mocy prawa. Dłużnik tym samym zostaje pozbawiony ochrony majątku, jednocześnie odzyskując pełny zarząd nad przedsiębiorstwem. Wygaśnięcie skutków obwieszczenia nie zamyka możliwości złożenia wniosku o zatwierdzenie układu. Wniosek ten może być złożony również po upływie wskazanych wcześniej czterech miesięcy, o ile od wyznaczonego dnia układowego nie upłynęło więcej niż trzy miesiące, a głosy oddane przez wierzycieli w trakcie głosowania nad układem są nadal ważne.

Najistotniejszą jednak zmianą dla sytuacji dłużnika, która może prowadzić do upowszechnienia się tego postępowania, jest wprowadzenie znacznie szerszej ochrony dłużnika przed egzekucją z jego majątku, porównywalnej do ochrony przysługującej w ramach postępowania sanacyjnego.

Od dnia obwieszczenia o ustaleniu dnia układowego niedopuszczalne jest co do zasady:

1. wypowiedzenie przez wynajmującego lub wydzierżawiającego umowy najmu lub dzierżawy lokalu lub nieruchomości, w których jest prowadzone przedsiębiorstwo dłużnika;
2. wypowiedzenie umów kredytu w zakresie środków postawionych do dyspozycji kredytobiorcy przed dniem otwarcia postępowania, leasingu, ubezpieczeń majątkowych, umów rachunku bankowego, umów poręczeń, umów obejmujących licencje udzielone dłużnikowi oraz gwarancji lub akredytyw wystawionych przed dniem obwieszczenia oraz innych umów o podstawowym znaczeniu dla prowadzenia przedsiębiorstwa dłużnika;
3. wszczęcie postępowania egzekucyjnego oraz wykonanie postanowienia o zabezpieczeniu roszczenia lub zarządzenia zabezpieczenia roszczenia wynikającego z wierzytelności objętej z mocy prawa układem.

Nadto, co do zasady, również postępowanie egzekucyjne wszczęte przed dniem obwieszczenia o ustaleniu dnia układowego i skierowane do majątku dłużnika ulegają zawieszeniu z mocy prawa z tym dniem.

Oczywiście taki zakres ochrony i brak udziału sądu w znacznej części postępowania może powodować ryzyko nadużyć ze strony nierzetelnych dłużników. Odpowiedzią na ten problem może być możliwość uchylenia skutków dokonania obwieszczenia.

W ramach podsumowania należy podkreślić, iż wprowadzone zmiany mogą być tzw. game changer’em dla sądowej restrukturyzacji. Wdrożenie postępowania o zatwierdzenie układu na nowych zasadach umożliwia szybszą i bezpieczniejszą procedurę oddłużeniową praktycznie bez udziału sądu. Z uwagi na fakt, iż część istotnych zmian została zaczerpnięta z uproszczonego postępowania restrukturyzacyjnego, przyjęte rozwiązania zostały zweryfikowane w praktyce.