Obowiązki związane z wygaśnięciem zarządu sukcesyjnego

W podanych wyżej przykładach okoliczności wygaśnięcia zarządu sukcesyjnego informacje zgłasza do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej notariusz za pośrednictwem formularza dostępnego na stronie internetowej CEIDG lub innego zintegrowanego z CEIDG systemu teleinformatycznego, nie później niż w dniu roboczym następującym po dniu:

• wygaśnięcia zarządu sukcesyjnego z powodu zarejestrowania aktu poświadczenia dziedziczenia albo wydania europejskiego poświadczenia spadkowego, na podstawie którego spadkobierca albo zapisobierca windykacyjny nabył przedsiębiorstwo w spadku w całości,
• wygaśnięcia zarządu sukcesyjnego z powodu nabycia przedsiębiorstwa w spadku przez jedną osobę na podstawie czynności prawnej, dokonanej w formie aktu notarialnego.

Warto o tym pamiętać gdyż były zarządca sukcesyjny w powyższych sytuacjach nie będzie uprawniony do złożenia wniosku o wykreślenie przedsiębiorstwa w spadku z CEIDG.

Wygaśnięcie zarządu sukcesyjnego rodzi określone obowiązki na gruncie ustaw podatkowych.

Zgodnie z art. 7a ust. 3 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. nr 80, poz. 350 z późn. zm.) – dalej updof, równoznaczne z likwidacją działalności gospodarczej jest wygaśnięcie zarządu sukcesyjnego lub uprawnienia do powołania zarządcy sukcesyjnego.

Obowiązki jakie wiążą się z likwidacją działalności gospodarczej będą więc także związane z ustaniem zarządu sukcesyjnego. Zgodnie z art. 24 ust. 3a updof, w razie likwidacji działalności gospodarczej, a więc także w przypadku wygaśnięcia zarządu sukcesyjnego sporządza się wykaz składników majątku na dzień likwidacji działalności gospodarczej. Będzie to też dzień wygaśnięcia zarządu sukcesyjnego.

Wykaz powinien zawierać co najmniej następujące dane:

1. liczbę porządkową, określenie (nazwę) składnika majątku,
2. datę nabycia składnika majątku,
3. kwotę wydatków poniesionych na nabycie składnika majątku oraz kwotę wydatków poniesionych na nabycie składnika majątku zaliczoną do kosztów uzyskania przychodów,
4. wartość początkową,
5. metodę amortyzacji,
6. sumę odpisów amortyzacyjnych.

Wykaz ten należy sporządzić także gdy wartości w nim ujęte będą wynosić „0”. Wykazu tego nie składa się do urzędu skarbowego, nie mniej winien on być dołączony do ksiąg podatkowych podatnika.

Ponadto, jeśli przedsiębiorstwo w spadku prowadziło podatkową księgę przychodów i rozchodów, stosownie do § 24 ust. 1 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 23 grudnia 2019 roku w sprawie prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów (Dz. U. z 2019 r., poz. 2544, ze zm.) podatnicy są obowiązani do sporządzenia i wpisania do księgi spisu z natury towarów handlowych, materiałów (surowców) podstawowych i pomocniczych, półwyrobów, produkcji w toku, wyrobów gotowych, braków i odpadów, zwanego dalej „spisem z natury”, na dzień likwidacji działalności, a więc także na dzień ustania zarządu sukcesyjnego.

Spis z natury jest fizycznym przeliczeniem posiadanych składników majątku firmowego i dane w nim ujęte winny opierać się na rzeczywistych wartościach będących w dyspozycji podatnika na dzień sporządzania spisu. Spis z natury podlega wpisaniu do podatkowej księgi przychodów i rozchodów.

Podatnik jest też obowiązany wycenić materiały i towary objęte spisem, w terminie 14 dni od zakończenia spisu.

Podatnicy prowadzący księgi rachunkowe, którzy likwidują działalność gospodarczą, nie muszą sporządzać spisu z natury dla celów podatku dochodowego, lecz na dzień zakończenia tej działalności muszą przeprowadzić inwentaryzację art. 26 ust. 4 ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości (Dz. U. z 2021 r. poz.217 t.j.).

Stosownie do treści art. 15 ust. 1a ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz.U. nr 54, poz. 535 z późn. zm.), dalej jako uvat, podatnikiem podatku od towarów i usług jest także jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej a stanowiąca przedsiębiorstwo w spadku.

Wprowadzając przepisy o zarządzie sukcesyjnym do polskiego porządku prawnego dostosowano także przepis art. 14 uvat, który reguluje opodatkowanie towarów własnej produkcji i towarów, które po nabyciu nie były przedmiotem dostawy towarów – generalnie konsumpcję towarów w stosunku, do których przysługiwało podatnikowi prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego.

Według brzmienia art. 14 ust. 1 pkt 3) uvat opodatkowaniu podatkiem podlegają towary własnej produkcji i towary, które po nabyciu nie były przedmiotem dostawy towarów, w przypadku wygaśnięcia zarządu sukcesyjnego lub uprawnienia do powołania zarządcy sukcesyjnego. Wówczas powstaje obowiązek sporządzenia spisu z natury, o czym mówi art. 14 ust. 5 uvat.

Literalne rozumienie tego przepisu i jego stosowanie także do sytuacji, gdy towary własnej produkcji i towary, które po nabyciu nie były przedmiotem dostawy towarów, stanowiące przykładowo składnik przedsiębiorstwa w spadku, które następnie zostało wniesione tytułem aportu do nowopowstałego podmiotu, godziłoby w zasadę neutralności podatku od wartości dodanej, szeroko opisywaną w wyrokach Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej.

Innym przykładem braku podstaw do opodatkowania takich towarów jest kiedy właściciele przedsiębiorstwa w spadku wykorzystują te towary bezpośrednio do prowadzenia przez nich działalności gospodarczej.

Jeśli towary własnej produkcji i towary, które po nabyciu nie były przedmiotem dostawy towarów, nie stanowią przedmiotu ostatecznej konsumpcji, to przy wygaśnięciu zarządu sukcesyjnego lub uprawnienia do powołania zarządcy sukcesyjnego, nie będą podlegały opodatkowaniu. W tym zakresie wypowiedział się Minister Finansów wydając interpretację ogólną nr PT3.8101.1.2020 z dnia 4 czerwca 2020 r.

Wygaśnięcie zarządu sukcesyjnego należy rozpatrywać na wielu płaszczyznach. Nieoceniona przy tym może okazać się pomoc dobrego księgowego oraz doradcy.