Długość planu spłaty a efektywność zaspokojenia wierzycieli w postępowaniu upadłościowym

Ustawodawca przyjął rozwiązanie, które pozwala skrócić okres planu spłaty w przypadku uzyskania wysokiego stopnia zaspokojenia zgłoszonych i ujętych w projekcie planu spłaty wierzytelności. W przypadku, gdy w drodze wykonania planu spłaty wierzycieli dłużnik spłaci co najmniej 70% zobowiązań objętych planem spłaty wierzycieli, które w postępowaniu upadłościowym prowadzonym zgodnie z przepisami części pierwszej zostałyby uznane na liście wierzytelności, plan spłaty nie może zostać ustalony na okres dłuższy niż rok. Natomiast w przypadku spłaty na poziomie co najmniej 50 %, okres planu spłaty nie mógłby przekraczać dwóch lat. Nieistotna w tym przypadku jest moralność płatnicza dłużnika.

Na podstawie literalnego brzmienia przywołanej regulacji, należałoby uznać, że w przypadku, gdy suma spłat dokonanych w drodze wykonania planu podziału, planu podziału funduszy masy upadłości oraz w wykonaniu ustalonego planu spłaty wierzycieli w ujęciu całościowym przekroczyłaby 50 % albo 70 % sumy wierzytelności objętych postępowaniem upadłościowym, plan spłaty nie mógłby przekraczać kolejno dwóch lat albo jednego roku. W rezultacie niemożliwe stałoby się ustalenie planu spłaty obejmującego tak wysoki poziom spłaty na okres dłuższy niż wskazany powyżej. W przypadku ustalenia, iż zakładany stopień spłaty wierzycieli przekraczałby chociażby 50 %, a możliwości zarobkowe Upadłego nie pozwalają na spłatę zobowiązań w takim zakresie w okresie dwóch lat, plan spłaty należałoby ustalić w wysokości nieprzekraczającej 50 % sumy zobowiązań objętych postępowaniem upadłościowym.

Jak można łatwo zauważyć taka interpretacja powyższych przepisów premiowałaby osoby nie posiadające dużego majątku oraz wysokich możliwości zarobkowych. Powyższe uwidacznia się szczególnie w przypadku, gdy dłużnik doprowadził się do niewypłacalności lub istotnie zwiększył jej zakres w wyniku rażącego niedbalstwa. W przypadku stwierdzenia rażącego niedbalstwa przepisy prawa upadłościowego wskazują, że plan spłaty nie może zostać ustalony na okres krótszy niż 36 miesięcy. Skutkiem tego niejako automatycznie, niezależnie od faktycznych możliwości zarobkowych, zaspokojenie wierzycieli nie mogłoby przekraczać 50%, gdyż przepisy nie pozwalają na ustalenie krótszego planu spłaty, który umożliwiałby wyższy stopień zaspokojenia.

Literalne brzmienie przepisów w tym zakresie nie przystaje do celu wprowadzenia przedmiotowej regulacji, jakim jest przede wszystkim wynagrodzenie tych upadłych, którzy przejawiali aktywność w postępowaniu, ale też pozostawili majątek w masie upadłości, który pozwolił na spłatę przynajmniej 50% zadłużenia.

Stanowisko zgodne z celem regulacji zaprezentował Sąd Okręgowy w Poznaniu X Wydział Gospodarczy – Odwoławczy w postanowieniu z dnia 14 lipca 2022 r. wydanego w sprawie X Gz 217/22. Jak wskazano w treści przedmiotowego postanowienia: przy ocenie stopnia zaspokojenia wierzycieli należy uwzględnić sumę spłat dokonanych w toku postępowania upadłościowego w drodze wykonania planów podziału kwot uzyskanych z likwidacji składników majątku upadłego, spłat dokonanych w drodze podziału funduszów masy upadłości oraz przewidzianych do dokonania w drodze wykonywania planu spłaty założeniu, że plan spłaty zostałby ustalony na okres roku lub dwóch lat. Jak przywołany Sąd wskazuje dalej w uzasadnieniu postanowienia: skrócenie planu spłaty na podstawie art. 49115 ust. 1b-1c p.u. do dwóch lat lub roku jest dopuszczalne jedynie wówczas, gdy w tym okresie możliwa jest spłata odpowiednio – 50% lub 70% zobowiązań objętych planem spłaty.

Reasumując powyższe należy wskazać, że sposób interpretacji regulacji dotyczącej możliwości skrócenia planu spłaty w zależności od efektywności zaspokojenia wierzycieli, ma istotne znaczenie dla każdego upadłego albo dłużnika zastanawiającego się nad procedurą oddłużeniową. Istotne jest zatem określenie, w jakiej części należy uwzględnić prognozowany plan spłaty w obliczeniach, na podstawie, których dojdzie do ustalenia stopnia zaspokojenia wierzycieli. Zgodnie z literalnym brzmieniem tego przepisu należałoby wziąć pod uwagę okres planu spłaty całościowo, zgodnie z celowościową wykładnią należałoby ograniczyć tę sumę tylko do spłat obejmujących okres odpowiednio dwóch lat lub jednego roku. Zaprezentowana przez Sąd Okręgowy w Poznaniu wykładnia przedmiotowego przepisu, chociaż nie wynikająca z jego literalnego brzmienia, pozwala na jego racjonalne i zgodne z celem zastosowanie. W innym przypadku przepis ten będzie prowadził do nieracjonalnych skutków, w których premiowani byliby dłużnicy nie posiadający majątku lub w skrajnych przypadkach dłużnicy, którzy doprowadzili się do stanu niewypłacalności lub istotnie zwiększyli jej zakres w wyniku rażącego niedbalstwa.